Magazyn Fotowoltaika, autorzy: Przemysław Kałek, Krystian Andrzejewski
Deklarowana przez producentów średnia żywotność instalacji fotowoltaicznych, pozwalająca na pracę na efektywnym poziomie w granicach 80–85% pierwotnej wydajności, wynosi około 25 lat. Zdarza się jednak, czy to z powodu wad elementów instalacji, czy to na skutek nieprawidłowego wykonania takiej instalacji, że przed upływem tego okresu poziom efektywności spada znacznie poniżej oczekiwań, albo też cała instalacja lub jej poszczególne elementy ulegają awarii, która uniemożliwia jej prawidłową eksploatację.
Co w takim przypadku może zrobić prosument? Powinien przede wszystkim sięgnąć do uprawnień z tytułu udzielonej gwarancji lub rękojmi. Z kolei jeżeli wady instalacji powstały na skutek okoliczności, które powodują, że usunięcie tych wad nie wchodzi w zakres rękojmi lub gwarancji, albo też wady pojawiły się po upływie okresu gwarancji i rękojmi, celowe będzie wystąpienie do ubezpieczyciela z żądaniem naprawienia wynikłych szkód, o ile dana instalacja była ubezpieczona.
Rodzaje gwarancji i zakres uprawnień z nich wynikający
Zakres uprawnień gwarancyjnych zależy w dużej mierze od rodzaju udzielonej gwarancji. Producenci modułów fotowoltaicznych zazwyczaj oferują dwa rodzaje gwarancji: (1) na produkt i (2) na wydajność. Gwarancja na produkt obejmuje wady o charakterze fabrycznym, tkwiące bezpośrednio w elementach instalacji fotowoltaicznej. Gwarancja na wydajność chroni natomiast przed spadkiem wydajności modułów w sytuacji, gdy poziom wydajności jest znacznie niższy niż deklarowany przez producenta. Poza tymi dwoma rodzajami możemy jeszcze wymienić gwarancję udzielaną przez producentów na falownik oraz gwarancję udzielaną przez instalatorów na wykonane prace instalacyjne.
To, jakimi konkretnie roszczeniami dysponuje prosument w razie wykrycia wady w trakcie trwania okresu gwarancji, wynika z treści złożonego przez gwaranta (producenta) oświadczenia (tzw. karty gwarancyjnej), przy czym przepisy prawa nie przewidują, jakie dokładnie uprawnienia powinny wynikać z oświadczenia gwarancyjnego, i pozostawiają gwarantowi dowolność w zakresie ich formułowania. Artykuł 5771 Kodeksu cywilnego reguluje jedynie sposób formułowania oświadczenia oraz jego minimalną treść. Gwarant powinien formułować oświadczenie gwarancyjne w sposób jasny i zrozumiały, a gdy rodzaj informacji na to pozwala – w powszechnie zrozumiałej formie graficznej. Oświadczenie gwarancyjne powinno zawierać podstawowe informacje potrzebne do wykonywania uprawnień wynikających z gwarancji, w szczególności: (1) nazwę i adres gwaranta lub jego przedstawiciela w Rzeczypospolitej Polskiej, (2) czas trwania i (3) terytorialny zasięg ochrony gwarancyjnej, (4) uprawnienia przysługujące w razie stwierdzenia wady, a także (5) stwierdzenie, że gwarancja nie wyłącza, nie ogranicza ani nie zawiesza uprawnień kupującego wynikających z przepisów o rękojmi za wady rzeczy sprzedanej.
Najczęściej w grę wchodzi uprawnienie kupującego do żądania naprawy wadliwego elementu instalacji lub wymiany tego elementu na pozbawiony wad. Zgodnie z art. 577 § 2 Kodeksu cywilnego obowiązki gwaranta mogą polegać w szczególności na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług. Z kolei § 3 tego przepisu mówi, że jeżeli została udzielona gwarancja co do jakości rzeczy sprzedanej, w razie wątpliwości poczytuje się, że gwarant jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, o ile wady te ujawnią się w trakcie okresu gwarancyjnego.
Jednakże możliwość egzekwowania roszczeń gwarancyjnych zależy często od spełnienia szeregu warunków, których zaniedbanie może spowodować utratę gwarancji. Do najczęstszych zalicza się obowiązek dokonywania cyklicznych przeglądów instalacji fotowoltaicznej. Utrata roszczeń gwarancyjnych może również nastąpić na skutek nieprzestrzegania instrukcji eksploatacji instalacji przez okres jej użytkowania, a także w razie samodzielnego podejmowania się jej napraw przez kupującego. Gwarancja co do zasady obejmuje, jak wynika z art. 578 Kodeksu cywilnego, wady powstałe z przyczyn tkwiących w sprzedanej rzeczy, o ile nie zastrzeżono inaczej. Oznacza to, że najczęściej nie będzie ona obejmować sytuacji, gdy wady powstały na skutek uszkodzeń spowodowanych przez prosumenta lub osoby trzecie, ani z powodu innych zdarzeń zewnętrznych, niezależnych od gwaranta (np. uszkodzenie modułów wskutek gradobicia lub pożar niemający swojego źródła w samej instalacji fotowoltaicznej).
Co więc należy zrobić w przypadku wykrycia wad zakłócających normalną pracę instalacji fotowoltaicznej? Przede wszystkim nie wolno zwlekać z powiadomieniem o tym instalatora lub producenta. Często możliwość skorzystania z uprawnień gwarancyjnych zależy od powiadomienia o nich gwaranta w określonym terminie (np. 14 dni od dnia ujawnienia się wady) pod rygorem utraty tych uprawnień. Pomimo że stosowanie tego rodzaju klauzul w stosunku do prosumentów nie powinno mieć miejsca ze względu na wątpliwości w kontekście uznania ich za klauzule niedozwolone, szybkie powiadomienie gwaranta o wykrytej wadzie może pomóc w ustaleniu przyczyny jej powstania. Nie należy również podejmować próby samodzielnego usunięcia usterki, gdyż to również może spowodować utratę uprawnień gwarancyjnych. Najlepszym wyjściem jest zabezpieczenie instalacji w taki sposób, aby gwarant w trakcie oględzin był w stanie stwierdzić, na skutek jakich okoliczności wada powstała oraz czy zasadna będzie naprawa wadliwych elementów, czy też ich wymiana na pozbawione wad.
Podmiot, do którego należy wystąpić z roszczeniami gwarancyjnymi, zależy od tego, czego wada dotyczy oraz w jakich okolicznościach powstała. Jeżeli przyczyną powstania wad w instalacji jest jej wadliwe wykonanie, zasadne będzie wystąpienie do instalatora. Jeżeli wady ujawniły się na skutek przyczyn tkwiących w komponentach instalacji fotowoltaicznej po ich dostarczeniu przez instalatora, dopuszczalne będzie zwrócenie się do instalatora albo do producenta, w zależności od warunków gwarancji. Jednakże ze względu na to, że karty gwarancyjne producentów są przekazywane przez instalatorów najczęściej od razu po dokonaniu odbioru końcowego instalacji, zasadne będzie wystąpienie w tym przypadku bezpośrednio do producenta. W sytuacji gdy instalator jedynie dokonuje instalacji komponentów zakupionych przez prosumenta, a wady dotyczą bezpośrednio tych komponentów, roszczenia gwarancyjne należy kierować do producenta. Podstawą do złożenia reklamacji powinny być: karta gwarancyjna, dowód zakupu lub dowód wykonania instalacji.
Rękojmia za wady fizyczne
Niezależnie od uprawnień z tytułu udzielonej gwarancji sprzedawca (wykonawca) instalacji fotowoltaicznej ponosi wobec prosumenta odpowiedzialność także z tytułu rękojmi. Wynika to z art. 579 § 1 i art. 638 § 1 Kodeksu cywilnego. Kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji. Wykonanie uprawnień z gwarancji nie wpływa przy tym na odpowiedzialność sprzedawcy (wykonawcy) z tytułu rękojmi.
Odpowiedzialność sprzedawcy (wykonawcy) z tytułu rękojmi obejmuje wady fizyczne oraz prawne. Uprawnienia kupujących z tego tytułu zostały przewidziane w art. 560 i 561 Kodeksu cywilnego. Uprawnienia te, z pewnymi wyjątkami, dotyczą głównie żądania wymiany rzeczy wadliwej na wolną od wad albo usunięcia wady. Kupujący może także złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo nawet o odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca (wykonawca) niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Warto również zwrócić uwagę, że jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę (wykonawcę) usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad, albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę (wykonawcę). W przypadku konsumentów sprzedawca (wykonawca) ma obowiązek ustosunkowania się w terminie 14 dni do żądania wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo do oświadczenia o obniżeniu ceny. Brak ustosunkowania się do tych żądań lub oświadczeń powoduje ich uznanie za uzasadnione.
Z punktu widzenia roszczeń kierowanych do sprzedawców (wykonawców) instalacji fotowoltaicznych istotne znaczenie ma również art. 5611 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli rzecz wadliwa została zamontowana, kupujący może żądać od sprzedawcy (wykonawcy) demontażu i ponownego zamontowania takiej rzeczy po dokonaniu jej wymiany na wolną od wad lub po usunięciu wady. W razie niewykonania tego obowiązku przez sprzedawcę (wykonawcę) kupujący jest upoważniony do dokonania tych czynności na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy (wykonawcy). Jeżeli kupującym jest konsument, może on żądać od sprzedawcy (wykonawcy) demontażu i ponownego zamontowania, jednak jest obowiązany ponieść część związanych z tym kosztów, przewyższających cenę rzeczy sprzedanej, albo może żądać od sprzedawcy (wykonawcy) zapłaty części kosztów demontażu i ponownego zamontowania, do wysokości ceny rzeczy sprzedanej.
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady fizyczne zależy od tego, kiedy zaistniały wady lub przyczyny, które doprowadziły do powstania tych wad. Zgodnie bowiem z art. 559 Kodeksu cywilnego sprzedawca (wykonawca) jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili. Sprzedawca (wykonawca) odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem 2 lat od dnia wydania rzeczy kupującemu.
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi może również podlegać modyfikacji. Na podstawie art. 558 § 1 Kodeksu cywilnego strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli jednak kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.
Ubezpieczenie instalacji fotowoltaicznej
Jeżeli instalacja fotowoltaiczna ulegnie uszkodzeniu bądź zniszczeniu na skutek okoliczności zewnętrznych i niezależnych od producenta czy instalatora, usunięcie takiej szkody nie będzie mogło zostać dokonane w ramach gwarancji (jeżeli gwarancja nie obejmuje tych przypadków) lub rękojmi. W takim przypadku prosument może być narażony na konieczność poniesienia określonych nakładów w celu przywrócenia instalacji do pełnej sprawności. Właściciele instalacji ubezpieczonych mogą jednak liczyć na zwrot kosztów poniesionych z tego powodu dzięki ubezpieczeniu. W obecnych realiach rynkowych polisa ubezpieczeniowa jest często zapewniania przez sprzedawców instalacji fotowoltaicznych jako uzupełnienie ich oferty. Ubezpieczenie zabezpiecza najczęściej przed skutkami szkód w instalacji, spowodowanymi przez nieprzewidziane zdarzenia losowe, takie jak zjawiska atmosferyczne (np. gradobicia lub gwałtowne burze) albo akty wandalizmu lub kradzież. Ubezpieczenie może także obejmować potencjalne straty w produkcji energii, tzn. sytuacje, gdy instalacja wyprodukowała mniej energii elektrycznej niż było to przewidywane, albo straty finansowe wynikłe z przerw w pracy instalacji. W takich przypadkach zasadne będzie wystąpienie do ubezpieczyciela z żądaniem naprawienia szkód wynikłych ze zdarzeń objętych zakresem ubezpieczenia. Ubezpieczyciel powinien, w granicach sumy ubezpieczenia, wypłacić poszkodowanemu odpowiednie odszkodowanie albo zwrócić udokumentowane koszty naprawienia instalacji. W zależności od rodzaju poniesionej szkody jej rozmiar będzie ustalany na podstawie: kosztu naprawy albo ceny nabycia nowych komponentów instalacji, kosztów demontażu i ponownego montażu uszkodzonych elementów oraz kosztów ich transportu.
Podstawowe informacje dotyczące korzystania z rękojmi, gwarancji i ubezpieczenia prosumenckich instalacji PV
