W dniu 23 kwietnia 2023 r. wejdą w życie przepisy Ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie Ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 poz. 553), które zmienią Ustawę z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym („Ustawa o planowaniu”) w zakresie dotyczącym lokalizacji dachowych instalacji fotowoltaicznych. Jednocześnie procedowana jest dalsza nowelizacja Ustawy o planowaniu, która przewiduje istotne ograniczenia dotyczące instalacji wolnostojących.
Z dniem 23 kwietnia 2023 r. wejdą w życie zmienione przepisy Ustawy o planowaniu, zgodnie z którymi plan miejscowy przewidujący możliwość lokalizacji budynków umożliwia również lokalizację mikroinstalacji oraz niebędących mikroinstalacją pozostałych instalacji OZE wytwarzających energię elektryczną z energii promieniowania słonecznego, będących urządzeniami innymi niż wolnostojące, również w przypadku innego przeznaczenia terenu niż produkcyjne, chyba że ustalenia planu miejscowego zakazują lokalizacji takich instalacji. Do tej pory możliwość lokalizowania instalacji OZE na budynkach na terenach innych niż przewidziane w miejscowym planie jako tereny produkcyjne dotyczyła jedynie mikroinstalacji. Wprowadzona zmiana ma za zadanie ułatwić rozwój dachowych instalacji fotowoltaicznych niezależnie od ich mocy.
Tożsame rozwiązania dla fotowoltaiki dachowej przewidziane są obecnie procedowaną przez Sejm nowelizacją Ustawy o planowaniu mającą na celu jej szerszą reformę (Druk sejmowy nr 3097), co potwierdza podejście ustawodawcy do tego typu instalacji. Jednocześnie jednak projekt nowelizacji przewiduje istotne ograniczenia dotyczące instalacji wolnostojących. Do tej pory, mimo pewnych rozbieżności w orzecznictwie, dopuszczone było lokalizowanie farm fotowoltaicznych, w tym również tych o mocy powyżej 1 MW, na podstawie decyzji o warunkach zabudowy. Tymczasem, zgodnie z projektem ustawy, zmiana przeznaczenia terenu dotycząca wolnostojących instalacji OZE lokalizowanych:
- na użytkach rolnych klasy I-III i gruntach leśnych,
- na użytkach rolnych klasy IV, o mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 150 kW lub wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej,
- na innych gruntach, o mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 1000 kW
następować ma na podstawie planu miejscowego.
Obowiązek lokalizacji farm fotowoltaicznych na gruntach rolnych klas I–III w oparciu o postanowienia planu miejscowego jest spójny z założeniami Ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, która zmianę przeznaczenia tego typu gruntów co do zasady przewiduje w drodze uchwalenia miejscowego planu. Z kolei wprowadzenie tego wymogu w stosunku do instalacji OZE, w tym także o mocy poniżej 1 MW, lokalizowanych na gruntach rolnych klasy IV, może utrudnić proces inwestycyjny. Rozwiązaniem mającym na celu przyspieszenie tego procesu jest objęcie lokalizacji instalacji OZE procedurą uproszczoną uchwalania lub zmiany miejscowego planu, jeśli plan ten lub jego zmiana będzie dotyczyć wyłącznie lokalizacji instalacji OZE. Procedura uproszczona pomija etap zbierania wniosków do planu miejscowego – wójt, burmistrz albo prezydent miasta po ogłoszeniu o przystąpieniu do sporządzenia miejscowego planu od razu zajmie się przygotowaniem jego projektu. Z przepisów przejściowych wynika, że zmiana zagospodarowania terenu dotycząca instalacji OZE będzie mogła nastąpić również na podstawie decyzji o warunkach zabudowy do dnia utraty mocy przez studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, tj. uchwalenia planu ogólnego (nowa instytucja przewidziana projektem), co powinno nastąpić do dnia 31 grudnia 2025 r.
Nowelizacja Ustawy o planowaniu w zakresie ułatwień dotyczących instalacji dachowych wpisuje się w nurt wspierania energetyki prosumenckiej, choć nie można wykluczyć, że jej postanowienia zostaną także wykorzystane do rozwoju wielkopowierzchniowych dachowych instalacji OZE. Z uzasadnienia projektu kolejnej nowelizacji Ustawy o planowaniu nie wynika, dlaczego zróżnicowane zostały wymagania lokalizacyjne wobec farm wolnostojących i dachowych. Wprowadzenie ograniczeń w rozwoju farm wolnostojących wydaje się stać w sprzeczności z unijnymi zaleceniami uproszczenia i skrócenia procedur administracyjnych dotyczących realizacji inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii.
