16 lipca 2024 r. weszło w życie niedawno opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE nowe Rozporządzenie (UE) 2024/1747 z dnia 13 czerwca 2024 roku, które wprowadza istotne zmiany do rozporządzeń (UE) 2019/942 i (UE) 2019/943 dotyczących unijnego rynku energii elektrycznej.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1747 z dnia 13 czerwca 2024 r. zmieniające rozporządzenia (UE) 2019/942 i (UE) 2019/943 w odniesieniu do poprawy struktury unijnego rynku energii elektrycznej. Tekst mający znaczenie dla EOG (Dz. U. UE. L. z 2024 r. poz. 1747),
Rozporządzenie to stanowi część szerokiej reformy struktury rynku energii elektrycznej w Unii Europejskiej i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.
Reforma składa się z Rozporządzenia oraz Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1711 z dnia 13 czerwca 2024 r. zmieniająca dyrektywy (UE) 2018/2001 i (UE) 2019/944 w odniesieniu do poprawy struktury unijnego rynku energii elektrycznej. Dyrektywa zmieniająca weszła w życie 16 lipca 2024 r. i zawiera zmiany, które należy wprowadzić do prawa krajowego począwszy od 17 stycznia 2025 r.
Nowe regulacje uznają umowy zakupu energii elektrycznej (power purchase agreement – PPA) za istotne uzupełnienie mechanizmów wspierania rozwoju OZE, obok dwukierunkowych kontraktów różnicowych (CfD).
»dwukierunkowy kontrakt różnicowy « oznacza umowę między operatorem jednostki wytwarzania energii a kontrahentem, zazwyczaj podmiotem publicznym, która zapewnia zarówno ochronę minimalnego wynagrodzenia, jak i ograniczenie nadmiernego wynagrodzenia
umowa zakupu energii elektrycznej (PPA) oznacza umowę, na mocy której osoba fizyczna lub prawna zgadza się na zakup energii elektrycznej od wytwórcy energii elektrycznej na zasadach rynkowych
Umowy PPA są umowami zawieranymi na zasadzie dobrowolności i w oparciu o warunki cen rynkowych bez interwencji regulacyjnych w zakresie ustalania cen. Zapewniają odbiorcy długoterminową stabilność cen i dają pewność niezbędną do podjęcia decyzji inwestycyjnej przez wytwórcę. Państwa członkowskie zostały zobowiązane do ułatwienia rozwoju umów PPA poprzez usuwanie przeszkód i dyskryminujących procedur, co ma również wspierać cele w zakresie redukcji emisji i przysłużyć się stabilizacji cen energii elektrycznej. Ponadto, państwa członkowskie mają zapewnić systemy gwarancji służących zmniejszeniu ryzyka finansowego związanego z niewykonaniem płatności przez odbiorcę w ramach umów CPPA. Takie instrumenty mogą obejmować między innymi wspierane przez państwo programy gwarancji po cenach rynkowych, gwarancje prywatne lub instrumenty łączące popyt na umowy CPPA. Państwa członkowskie mogą określać kategorie odbiorców, do których skierowane są te instrumenty, stosując niedyskryminujące kryteria względem każdej kategorii odbiorców, a także w obrębie tych kategorii.
Rozporządzenie wprowadza również nowe zasady dotyczące systemów bezpośredniego wsparcia cen, takich jak CfD, dla nowych inwestycji w wytwarzanie energii. Przepisy te mają mieć zastosowanie do kontraktów zawartych po dniu 17 lipca 2027 roku dla nowych inwestycji w wytwarzanie energii, a dla hybrydowych aktywów morskich połączonych z co najmniej dwoma obszarami rynkowymi – od 17 lipca 2029 roku. CfD mogą być stosowane do wszystkich nowych elektrowni, niezależnie od źródła energii, czy to odnawialnego, czy jądrowego. Pozostanie przy energii jądrowej to kompromis, który został ostatecznie wypracowany dopiero na etapie legislacyjnym. Wspieranie energetyki jądrowej wywołuje spore kontrowersje. Dostrzeżono jednak potrzebę zapewnienia stabilności cen energii, co wymaga także wsparcia dla energii jądrowej. Systemy bezpośredniego wsparcia cen w formie dwukierunkowych kontraktów różnicowych muszą m.in. zachować zachęty skłaniające jednostkę wytwarzania energii do efektywnego działania na rynkach energii elektrycznej oraz zapewnić, by poziom ochrony minimalnego wynagrodzenia i poziom górnego limitu nadmiernego wynagrodzenia były dostosowane do kosztów nowej inwestycji i do dochodów rynkowych, tak by gwarantowały długoterminową rentowność jednostki wytwarzania energii, jednocześnie unikając nadmiernej rekompensaty. Dochody z takich systemów mają być przekazywane odbiorcom końcowym lub używane do obniżenia kosztów energii elektrycznej.
Innym obszarem, który znalazł swoje miejsce w Rozporządzeniu są usługi w zakresie elastyczności, z których powinni korzystać operatorzy systemów elektroenergetycznych.
Elastyczność oznacza zdolność systemu elektroenergetycznego do dostosowania się do zmienności modeli wytwarzania i zużycia oraz dostępności sieci w odpowiednich przedziałach czasowych rynku
Uznano, że dla przyspieszenia rozwoju OZE konieczne jest większe upowszechnienie rozwiązań w zakresie elastyczności, które zapewni włączenie OZE do sieci oraz sprawi, że system elektroenergetyczny i sieć będą mogły dostosować się do zmienności wytwarzania i zużycia energii elektrycznej w różnych horyzontach czasowych. W tym celu taryfy sieciowe powinny szerzej tworzyć innowacyjne rozwiązania w celu optymalizacji istniejącej sieci i zamawiania usług w zakresie elastyczności, w szczególności odpowiedzi odbioru lub magazynowania energii. Rozporządzenie przewiduje rozbudowaną ścieżkę wprowadzania ustandaryzowanych usług elastyczności na rynku energii elektrycznej Unii. Każde państwo członkowskie powinno określić swój orientacyjny cel krajowy w zakresie elastyczności niezwiązanej z paliwami kopalnymi, w tym odpowiednie szczególne wkłady w realizację tego celu zarówno odpowiedzi odbioru, jak i magazynowania energii. Co więcej, dopuszczono wprowadzenie systemów wsparcia elastyczności niezwiązanej z paliwami kopalnymi, polegające na płatnościach za dostępną zdolność elastyczności.
